Ekonomia getta (1)

Podobno Arystoteles był zdania, że nie da się uczyć młodzieży etyki, bo młodym ludziom brakuje doświadczenia życiowego, które jest niezbędne, żeby docenić ten przedmiot. Czytam Heringa.
*
“Getto żyło Warszawą – Warszawa żyła gettem. Każdy wiedział o tym, każdy z tego korzystał, prócz tych czystych, co korzystając, nie chcieli o tym wiedzieć. Warszawa żyła gettem jeszcze długo po jego śmierci – aż do własnego końca. Getto było sercem Warszawy. W ciągłym pulsowaniu przyjmowało i wydzielało poprzez wachy, mety, dziury – jak przez aorty, arterie tętnic i stukrotne rozgałęzienie żył, aż do naczyń włosowatych ożywiających najtajniejsze tkanki miasta. Przez przekupione wachy przy głównych wjazdach szedł szmugiel autami, wozami, wózkami i karawanami. Szedł szmugiel przez stałe “mety”: tajne przejścia aryjskich terenów przyległych do getta; szedł przez dziury w murze – wybijane i zamurowywane kilkanaście razy w ciągu jednej nocy; szmugiel przez kanały i rynsztoki pod murem; wreszcie szedł szmugiel przez zjeżony szkłem mur, którego każdy dowolny punkt na przestrzeni kilkudziesięciu kilometrów strzeżonego obwodu – pewnej chwili – za pieniądze, za ryzyko życia mógł być przekroczony.

Getto chłonęło wagony zboża, tony tłuszczu, mięsa i cukru; przez otwór w jednej cegle wlewano wygiętymi lejami mleko; przez dziurę po wyjęciu kilkudziesięciu cegieł wciskano żywą, klęczącą krowę albo krowę poćwiartowaną, rzezaną na miejscu rytualnie. Podawano najdroższe owoce, pomarańcze i winogrona – ryby i drób – i rybki drobne jak śmiecie, i ochłapy mięsa bez nazwy, smalec koński, który nigdy nie krzepnie i można go sprzedać za gęsi. Surowiec dla wielkich zakładów przemysłowych szedł przez wachy – wielcy przemysłowcy potrafili łatwo porozumieć się z dzierżawcą i zarządcą Niemcem. Dla chałupników podawano przez dziury porwane kosze trzcinowe na wyrób “ryżowych” szczotek, kity krowich ogonów na wyrób pędzli, których włos zdziera się po trzech użyciach, i wory drewnianych szpilek dla szewców, którzy przez dnie i noce wypukiwali złudzenie przetrwania”.

Ludwik Hering, Ślady, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2011, s. 37-42.

Ekonomia getta (2)

Czytam.
*
 “Co szło z getta?

Dzielnica żydowska objęła dawne centrum handlowe miasta – hurtownie i składy, hurtowe składy manufaktury, tekstylne i galanterii wszelkiego rodzaju. Tam został przemysł metalowy (naczynia, narzędzia, drobne maszyny rzemieślnicze), składy blachy i drutu; surowce chemiczne, środki lecznicze i kosmetyka. Księgarnie wreszcie. (...)

Poza tym szło przez mur wszystko, co nie dało się zgryźć i strawić w getcie: dobytek biedoty, przepych zrujnowanych bogaczy i łachy zdarte z trupów.

Proces realizacji szmuglu w pieniądz i pieniądza w taki czy inny byt nie ominął nikogo. Każdy był ogniwem w tym łańcuchu.

Pięknoduchy czyste w swej nieświadomości – bo odsunięte dalej od muru – brzydziły się getciarstwem.

Inni ze względów 'ideowych' gorszyli się i wzdychali: 'Boga się nie boją – wstydu nie mają – Żydom pomagać? A żeby to tak nas spotkało – czyby który z nich nam pomógł – chciałbym wiedzieć!'. (...)
Mówiono także z zazdrością o getcie: ptasiego mleka im brak – czego tam nie ma – czego tam nie ma – czego tam nie ma – sklepy się załamują od wszystkiego. Domorośli ekonomiści uzupełniali: przez to u nas taka drożyzna – przecież tam taniej niż tu.

Mimo pozorów nadmiaru i obfitości – szmugiel nie starczał na wyżywienie getta. Masy pozbawione były pracy i zarobku. Masy marły z głodu. Tylko w getcie widzialo się ludzi spuchniętych jak wory mąki albo ludzi o nogach i rękach czerwonych, przeźroczystych i cienkich jak wyssane cukierki. Wyli bez słów, słaniali się bez głosu. Całe rodziny półżywe leżały w skwarze – czy w mróz, na stosach zgarniętego lodu; syczały przy chodnikach, wyciągając ręce – jak kłębowiska wężów. (...)

Dowożono i spędzano za mur niewymordowane resztki z prowincji – cienie nędzarzy w łachmanach, z wlokącymi się w błocie betami“.

Ludwik Hering, Ślady, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2011, s. 37-42.

Ekonomia getta (3)

Czytam.
*
“Pod wieczór chmary dzieci, wychudzone, uszargane – otaczały wachy. Przygotowane na razy policjantów, pchały się ‘natrętnie’, ‘nachalnie’ i ‘bezczelnie’. Czasem, zmęczone oczekiwaniem, urządzały zbiorowy atak – rzucały się chmarą, przerywały konwój i przechodziły. Doskakiwały, odskakiwały – zmęczone, zachrypłe. Oganiały się przed złośliwością aryjskich rówieśników, przytrzymując troskliwie – jak ciężkie grona ziemi obiecanej – poły pełne użebranych ziemniaków i chleba. Bywało, że przed wejściem musiały wyrzucić owoc całodziennego trudu na stos pod murem i wejść bez niczego pod razami pałek (...). To byli przeważnie jedyni żywiciele rodzin.

Ludzie pozbawieni wyobraźni wspierali żydowskie dzieci: ‘Zawsze to dziecko’ – mówiono; zapominano, że z małego żydziaka wyrośnie dorosły parch”.

Ludwik Hering, Ślady, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2011, s. 37-42.

Ekonomia getta (4)

“Ludwig Hering (1908-1984) pozostaje wciąż nieznany. Józef Czapski pisał: “Nie śmiem nazywać go moim uczniem, bo sam w swoim czasie zawdzięczam mu swoją wizję malarską”. Malarka Ludmiła Murawska, siostrzenica Ludwika, czuje się przez niego ukształtowana. No i Białoszewski. Hering był jego literackim guru. To on uświadomił 18-letniemu Mironowi różnicę między prawdziwa poezją a “fałszywym nabzdyczeniem”. On był później reżyserem i scenarzystą domowego Teatru Osobnego, tworzonego wraz z Murawską i Białoszewskim w mieszkaniu przy placu Dąbrowskiego”. (Z okładki – B. Cz.).

Ludwik Hering, Ślady, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2011.