Złożyłem do druku w "Ekonomii" na UW końcową wersję... (1)

Złożyłem do druku w Ekonomii na UW końcową wersję artykułu pt. Wpływ aspirantów Katedry Ekonomii Politycznej w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych w Warszawie na polską ekonomię po II wojnie światowej. Zaraz też nadeszła odpowiedź: „Dziekuje za nadeslanie artykulu. (...) Prof. Lukasz Hardt -- jako Zastepca Redaktora -- bedzie kierowal procedura recenzyjna, Tomasz Zylicz”. Czekam zaciekawiony. 

*

Bogusław Czarny, Wpływ aspirantów Katedry Ekonomii Politycznej w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych w Warszawie na polską ekonomię po II wojnie światowej

Streszczenie 

Artykuł jest próbą opisania Katedry Ekonomii Politycznej w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych (IKKN), który działał w Warszawie w latach 1950–1953, a potem zmienił nazwę na Instytut Nauk Społecznych (INS). W oparciu m.in. o dane archiwalne analizuję wpływ aspirantów Katedry na polską ekonomię.

Nie zgadzam się z tezą Johna Connelly'ego, że Instytut tylko w bardzo niewielkim stopniu przyczynił się do umocnienia marksizmu-leninizmu w środowisku akademickim w Polsce. Pokazuję, że − przeciwnie – młodzi ekonomiści z IKKN na wiele sposobów wsparli swoich nauczycieli i wychowawców: Włodzimierza Brusa, Bronisława Minca, Józefa Zawadzkiego, Seweryna Żurawickiego i innych, którzy po 1949 r. metodami administracyjnymi i policyjnymi przejęli wpływy na polskich uczelniach ekonomicznych.

W szczególności uczniowie i wychowankowie Brusa po ukończeniu Instytutu obsadzili kluczowe stanowiska w strukturach powstałej po 1949 r. w Polsce marksistowskiej „ekonomii politycznej”. Dzięki temu uzyskali silny wpływ na najważniejsze aspekty jej działania, od dostępu do informacji o gospodarce, przez badania i nauczanie ekonomii, po publikacje prac ekonomicznych. W efekcie, obok powstałej w 1949 r. SGPiS, IKKN okazał się jednym z głównych narzędzi przekształcania polskiej ekonomii w marksistowską „ekonomię polityczną”.

Podstawowe pojęcia:

Historia ekonomii w Polsce po II wojnie światowej, metodologia ekonomii, patologia nauki

Kod klasyfikacji JEL:

B31, B41 

Złożyłem do druku w IJME końcową wersję... (1)

Złożyłem do druku w IJME końcową wersję artykułu pt. O Józefie Nowickim i jego książce Myśl ekonomiczna III Rzeczypospolitej do 1985 roku (Warszawa 1988, nieznane wydawnictwo, stron 298). Praca jest napisana w języku polskim, bo jej adresatem jest polski czytelnik. Póki co − nic, głucha cisza, :).
*

"Bogusław Czarny, O Józefie Nowickim i jego książce Myśl ekonomiczna III Rzeczypospolitej do1985 roku (Warszawa 1988, nieznane wydawnictwo, stron 298).

Streszczenie

Moim celem jest przybliżenie czytelnikom postaci absolwenta przedwojennej i pracownika powojennej Szkoły Głównej Handlowej, a także wieloletniego pracownika Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie, jednego z najbardziej znanych współczesnych historyków myśli ekonomicznej w Polsce, Józefa Nowickiego (1917−1989). Chcę także przypomnieć jego wydaną nielegalnie w 1988 r., tuż  przed śmiercią, w Warszawie prawie zupełnie nieznaną monografię (a zarazem podręcznik) o historii peerelowskiej myśli ekonomicznej. Zaczynam od biografii Józefa Nowickiego, następnie przedstawiam jego pracę.

            Najważniejsze wyniki mojej pracy są następujące. Po pierwsze, dokumentuję pewne, wcześniej nieznane, poglądy Józefa Nowickiego. Po drugie, informuję o mało znanych aspektach życiorysu Józefa Nowickiego (moim zdaniem umożliwia to lepsze zrozumienie jego prac i działań). Po trzecie, po raz pierwszy w Polsce szczegółowo przedstawiam jedną z ostatnich książek Józefa Nowickiego, czyli jego Myśl ekonomiczną III Rzeczypospolitej do 1985 roku. Przy tej okazji polemizuję z niektórymi spośród wyrażonych w tej pracy przez Autora poglądów.

Najważniejsze terminy

Józef Nowicki, historia ekonomii w Polsce po II wojnie światowej, historia myśli ekonomicznej w Polsce po II wojnie światowej, patologia nauki

Kod klasyfikacji JEL

B24, B31, B41"

Kartki z historii ekonomii w Polsce, 1949−1989: Stal, muchy i zakłamanie (3)

Wygląda zatem na to, że przed 1968 r. Sachs twórczo stosował sławną zasadę  „partyjności nauki”. Paradoksalnie, zasadę tę trafnie zinterpretował Józef Nowicki, w efekcie marcowych czystek w 1968 r. mianowany przez partię dyrektorem,  zabranego Sachsowi i przemianowanego na Instytut Gospodarki Krajów Rozwijających się, Międzyuczelnianego Zakładu Problemowego Gospodarki Krajów Słabo Rozwiniętych przy Uniwersytecie Warszawskim i SGPiS. Mianowicie, po latach Nowicki wspominał partyjnego dygnitarza, który wyjaśniał ekonomiście politycznemu ze Szkoły Głównej Planowania i Statystyki praktyczny sens zasady „partyjności nauki”: „[W]y nie jesteście od tego, żeby mi radzić, ale od tego, żeby wyjaśniać, że to co robię, robię najlepiej” (Nowicki 1988, s. 95, podobnie: Nowicki 1990, s. 91). Rzeczywiście, w 1963 r. usłużny Sachs obszernie uzasadnił unieważnienie przewodu habilitacyjnego Kurowskiego i zabranie mu tytułu doktora habilitowanego. 

Elite Social Science Training in Stalinist Poland: the Case of Political Economy

Pewnie zbyt długo zastanawiałem się, czy tę polemikę z artykułem Johna Connelly'ego z Minervy opublikować po angielsku, czy po polsku. Niby naturalnymi odbiorcami mojej pracy są czytelnicy w Polsce... Nie sądzę bowiem, żeby świat był specjalnie zainteresowany szkołą janczarów ulokowaną w 1950 r. przy Alei Stalina 19 (dziś Aleje Ujazdowskie 19) w Warszawie. Zresztą pewnie także Polaków IKKN/INS i czasy młodości profesora Jerzego Kleera obchodzą tyle, co zeszłoroczny śnieg... W moich oczach jest to jednak pasjonująca historia. Tak czy owak, oto streszczenie... 

Kształcenie elit w naukach społecznych w stalinowskiej Polsce: przypadek ekonomii 

Streszczenie  
Opisuję Katedrę Ekonomii Politycznej w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych (IKKN), który działał w Warszawie w latach 1950–1953, a potem zmienił nazwę na Instytut Nauk Społecznych (INS). Analizuję wpływ aspirantów Katedry na polską ekonomię.

Nie zgadzam się z tezą Johna Connelly'ego, że Instytut tylko w bardzo niewielkim stopniu przyczynił się do umocnienia marksizmu-leninizmu w środowisku akademickim w Polsce. Sytuacja w ekonomii była inna. Pokazuję, że młodzi ekonomiści z IKKN na wiele sposobów wsparli swoich nauczycieli i wychowawców: Włodzimierza Brusa, Bronisława Minca, Józefa Zawadzkiego, Seweryna Żurawickiego i innych, którzy po 1949 r. metodami administracyjnymi i policyjnymi przejęli władzę w polskich uczelniach ekonomicznych.

W szczególności aspiranci z Instytutu obsadzili kluczowe stanowiska w strukturach powstałej po 1949 r. w Polsce marksistowskiej „ekonomii politycznej”. Dzięki temu uzyskali kontrolę nad najważniejszymi aspektami jej działania, od dostępu do informacji o gospodarce, przez badania i nauczanie ekonomii, po publikację prac ekonomicznych. W efekcie, obok powstałej w 1949 r. SGPiS, IKKN okazał się jednym z głównych narzędzi służących przekształceniu polskiej ekonomii w komunistyczną „ekonomię polityczną”. 

Podstawowo pojęcia 

historia ekonomii w Polsce po II wojnie światowej, marksizm-leninizm w środowisku akademickim w Polsce, Instytut Kształcenia Kadr Naukowych, patologia nauki 

Economics in Poland in 1949−1989 - graphics (11)

Brusiarnia (24)

Składane w Moskwie sprawozdania radzieckich doradców zawierają m.in. opinie, że Schaff, Adler i Brus promują „niepolskich” pracowników. Jadwiga Siekierska (kierująca w IKKN katedrą „diamatu” i „histmatu”) miała stwierdzić w rozmowie, że „Polacy nie nadają się do pracy naukowej”. Niekrasow pisał (Sobór-Świderska 2007, s. 378):  

Schaff, Adler, Brus – polscy Żydzi popierani przez członków kierownictwa PZPR, przeprowadzają swoją linię w doborze kadr kierowniczego ogniwa wykładowców instytutu i aspirantów.

Trudno rozstrzygnąć, czy te opinie odzwierciedlały konflikty narodowościowe w Instytucie, czy też w zamyśle autorów miały stać się argumentem w trwającej właśnie w ZSRR kampanii „walki z kosmopolityzmem” („syjonizmem”).  

Kartki z historii ekonomii w Polsce, 1949−1989: Stal, muchy i zakłamanie (2)

Na przykład, Sachs pisał o „rażących potknięciach” i „braku elementarnej rzetelności naukowej” autora, który „nie rozumie  materializmu dialektycznego”, popełnia „wygodne błędy” i w dodatku „nie grzeszy nadmierną skromnością”. Zarzucał Kurowskiemu ukrywanie, że „Stany Zjednoczone przegrywają we współzawodnictwie z krajami socjalistycznymi” i głoszenie, iż jedyną przewagą gospodarki socjalistycznej jest „zdolność egzekwowania olbrzymiej akumulacji wewnętrznej kosztem stopy życiowej”. Pytał: „Czy Kurowski był na tyle naiwny, iż sądził, że jego prawdziwe intencje nie zostaną rozszyfrowane i że parę zaklęć na dialektykę, popartych cytatami z kilku autorów marksistowskich, wystarczy dla zamydlenia oczu?”. Swój wywód wspierał cytatem z Władysława Gomułki [„Dążymy do pełnego zwycięstwa marksizmu-leninizmu (…) nie metodami administracyjnymi, nie narzucając rozwiązań sporów naukowych, lecz w warunkach swobody badań i w otwartej pryncypialnej dyskusji naukowej i ideologicznej”]. Recenzję wieńczyła teza o „porażce naukowej (…) dzieła Kurowskiego” (wszystkie cytaty za: Sachs 1963, s. 119, 121−122, 124, 127).      

Kartki z historii ekonomii w Polsce, 1949−1989: Stal, muchy i zakłamanie (1)

Ignacy Sachs (ur. 1927), „marcowy” emigrant z 1968 r., w sierpniu 1963 r., czyli kilka lat przed rasową i ideologiczną czystką w Szkole Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie, której padł ofiarą, pisał o Stefanie Kurowskim (1923−2011) i jego słynnej pracy habilitacyjnej,  w której Kurowski twierdził, że gospodarka socjalistyczna przegra w konkurencji z kapitalizmem (Sachs 1963)^A. Recenzja Sachsa nosiła tytuł: Stal, muchy i socjalizm. (Na marginesie książki Stefana Kurowskiego) i ukazała się w „Nowych Drogach”, „organie teoretycznym i politycznym Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej” (KC PZPR). Recenzent był krytyczny, bardzo krytyczny...

----------------------------------------

A/ W 1963 r. na osobistą interwencję, rozzłoszczonego tezami Kurowskiego, I Sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki władze unieważniły przewód habilitacyjny i pozbawiły Kurowskiego tytułu doktora habilitowanego. 

Economics in Poland in 1949−1989 - graphics (10)

Brusiarnia (23)

Praca seminaryjna Zofii Bartel^A (Wydział Ekonomiczny) nosiła tytuł Marksowska teoria renty gruntowej i jej rozwinięcie w dziełach Lenina i Stalina (Warszawa, 15/16 czerwca 1951, 40 stron). Bartel pisała m.in.:  

 Lenin i Stalin teoretycznie i praktycznie więc obalili tzw. „prawo malejącej wydajności gleby”, udowodnili jego nienaukowość, jego względność. Praktyka radzieckich kołchozów, badania i praktyczne efekty prac Miczurina, Williamsa, Łysenki sprowadziły to „prawo” do faktycznego jego znaczenia, jako ograniczone historycznie zjawisko, które wraz z postępem nauki i techniki zanika bezpowrotnie.

            „Prawo malejącej wydajności gleby” straciło swoją uzurpowaną dotąd pretensjonalność do miana „uniwersalnego prawa”. Równocześnie, uwalniając teorię od nienaukowych naleciałości, odsłonili przed całym międzynarodowym proletariatem źródło niskiej kultury rolnej, źródło biedy i nędzy mas, wskazując, że tkwi ono w samym kapitalistycznym sposobie produkcji, że tkwi ono w prywatnej własności na ziemię, rodzącej rentę absolutną.  

Pracę Bartel oceniała Maria Dziewicka: „Referat wykazuje dużą pracę autorki, jest oparty na bogatej literaturze, uwzględnia materiał polski i zadanie stojące przed polską klasą robotniczą i pracującym chłopstwem. Materiał jednak nie jest dostatecznie przepracowany, co stało się przyczyną dłużyzny referatu, zbytniego wchodzenia w szczegóły, niedostatecznego powiązania 3 części referatu: (teoria marksowska, teorie burżuazyjne i rewizjonistyczne, rozwinięcie przez Lenina i Stalina) trudnego i zawiłego języka nie dostatecznego pogłębienia wniosków, płynących z marksistowskiej teorii renty dla polskiego ruchu robotniczego (…). Mimo tych braków referat należy uznać za dobry” (AAN, ANS, 97/8).  

--------------------------------------------

A/ Po ukończeniu IKKN Bartel zrobiła karierę naukową i w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) przez wiele lat pracowała m.in. jako profesor Wydziału Nauk Ekonomicznych UW w Warszawie. 

Brusiarnia (22)

Zapraszano gości, np. pracowników wydziałów gospodarczych KC PZPR, PKPG, IER, marksistowskich naukowców z zagranicy (np. Jürgena Kuczynskiego z NRD). Instytut i Katedrę wizytowali profesorowie z ZSRR  (Sobór-Świderska 2007, s. 378−379). W 1950/1951 r. M. Osadko nauczał ekonomii politycznej, N. Niekrasow − ekonomiki przemysłu, a A.W. Romanczenko − ekonomiki rolnictwa. Latem 1951 r. pomagali oni kształcić wykładowców szkół partyjnych. Niekrasowowi i Romanczence przydzielono po 2−3 aspirantów z IKKN i partyjnych asystentów z innych uczelni, którzy pomagali im sporządzać materiały dydaktyczne i przygotowywać się do wykładów. Ci sami doradcy prowadzili letnie kursy dla absolwentów uczelni z całej Polski (na polskich uczelniach praktycznie nie było wykwalifikowanych wykładowców ekonomik szczegółowych^A. W 1951/1952 r. w IKKN nauczało już pięciu „towarzyszy radzieckich”^B.  

-------------------------------------

A/ Na przykład w sierpniu 1951 r. Ministerstwo Szkół Wyższych i Nauki zorganizowało w Cieplicach IV kurs dla ekonomistów, na którym ekonomikę rolnictwa wykładał właśnie profesor A.W.  Romanczenko z Instytutu Ekonomicznego w Moskwie (Romanczenko 1951, s. 39). 

B/ AAN, ANS, 5/12, Notatka w sprawie wykorzystania pobytu profesorów Niekrasowa i Romanczenki; por. Connelly 1996, s. 331. 

Economics in Poland in 1949−1989 - graphics (9)

Brusiarnia (21)

ANEKS BIOGRAFICZNY^A

ZOFIA MORECKA (z domu Myszkowska) (ur. 1919) ekonomista, polityk. Członek PPR od 1945 roku. Członek PZPR od 1948 roku. Studentka SGH a potem asystentka w Zakładzie Ekonomii Politycznej SGH w Warszawie (w latach 1947−1949). „Aktywnie przygotowywała grunt pod zmianę politycznego oblicza uczelni” (Drabińska 1992, s. 140). Zachowała pracę po powstaniu SGPiS. W latach 1949−1953 oddelegowana na studia aspiranckie w Moskiewskim Państwowym Instytucie Ekonomicznym, pracę kandydacką obroniła w 1953 roku. W Instytucie pracowała w latach 1953−1958 (od 1956 r. jako zastępca kierownika Katedry Ekonomii Politycznej) (AAN, ANS, 97/327, Wykaz pracowników naukowych IKKN 1.III. 1950-31. VIII 1957).

-----------------------------------------------

A/ Aneks biograficzny zawiera informacje o życiu i pracy niektórych spośród ekonomistów, o których piszę, do momentu ich pojawienia się w IKKN.

Brusiarnia (20)

ANEKS BIOGRAFICZNY^A 

CZESŁAW PRAWDZIC (1922−2003) urodził się w Parczewie niedaleko Lublina w rodzinie inteligenckiej. W czasie wojny w Warszawie uczęszczał do Miejskiej Szkoły Handlowej kierowanej przez Edwarda Lipińskiego. Utrzymywał się z prac dorywczych (robotnik w Państwowym Monopolu Tytoniowym w Lublinie, rikszarz towarowy w Warszawie). Od 1944 r. w AL. W Powstaniu Warszawskim walczył na Żoliborzu. Od 1944 r. członek PPR, a potem PZPR. W 1946 r. ukończył SGH. W 1949 r. ukończył Moskiewski Państwowy Instytut Ekonomiczny, gdzie w 1952 r. uzyskał tytuł Kandydata Nauk Ekonomicznych ZSRR. W latach 1949−1951 był doradcą w RWPG w Moskwie. W Instytucie pracował w latach 1952−1953. W latach 1953−1956 był pracownikiem kontraktowym Instytutu (ASGH, P-228/k; AAN, ANS, 97/327).    

---------------------------------------

A/ Aneks biograficzny zawiera informacje o życiu i pracy niektórych spośród ekonomistów, o których piszę, do momentu ich pojawienia się w IKKN.

Brusiarnia (19)

W „pracach seminaryjnych” i w „pracach kandydackich” („doktoratach”) aspirantów często pojawiał się temat „socjalistycznego współzawodnictwa pracy”. 

 „Wiele nowych rezerw, nowych możliwości, wykryli przodujący robotnicy przemysłu bawełnianego na fali współzawodnictwa przed II Zjazdem PZPR. Można przytoczyć cały szereg bardzo wymownych przykładów. Weźmy chociażby pod uwagę inicjatywę majstra salowego ZPB im. St. Kunickiego B. Łatkowskiego (Trybuna Ludu z dn. 25.11.1953 r. Wypowiedzi nad tezami na II Zjazd PZPR). Stwierdził on np., że przy końcach osnowy marnuje się znaczna ilość materiału dochodząca czasami do10 m długości. Tow. Łatkowskiego zainteresował ten problem. ‘Po przeczytaniu tez – czytamy w jego wypowiedzi – zastanowiłem się nad tą sprawą i wpadłam na pomysł racjonalizatorski’. (…) W dalszej części wypowiedzi autor jej wyraża głębokie przekonanie, że nie ma takiego ogniwa produkcyjnego, gdzie nie możnaby zastosować rozwiązań racjonalizatorskich”.       

Gliński Bohdan^A, Czynniki i rezerwy obniżania kosztów własnych w przemyśle  bawełnianym Polski Ludowej (kierownik naukowy − Czesław Prawdzic), Warszawa 1955 (304 strony), fragment rozdziału II, pt. Czynniki i rezerwy obniżenia kosztów własnych w przemyśle bawełnianym, podrozdział 3 pt. Niektóre rezerwy obniżenia kosztów własnych w dziedzinie kosztów materiałowych, (AAN, ANS, dr 8, 180−181). Praca kandydacka Glińskiego została obroniona 15 kwietnia 1955 roku. 

---------------------------------------------

A/ GLIŃSKI BOGDAN (ur. 1926) – peerelowski profesor ekonomii (INS, WSNS, UW). Dyrektor Zespołu w KP przy RM. Przewodniczący Komitetu Nauk Organizacji i Zarządzania PAN. 

Brusiarnia (18)

ANEKS BIOGRAFICZNY^A

BRONISŁAW MINC (1913−2004) urodził się w Warszawie w rodzinie urzędniczej. Członek KZMP (1930−1931), KPP (1931−1938), ZPP (1944−1945), PPR (od 1946 r.) i PZPR. W 1938 r. ukończył Wydział Prawa i Administracji na UJ. W czasie wojny pracował jako naczelnik wydziału planowania w fabryce włókienniczej w Samarkandzie, a następnie w Towarzystwie Studiów Irańskich w Teheranie jako sekretarz naukowy (służył w Armii Polskiej na Wschodzie). Do kraju wrócił w 1946 roku. W latach 1946−1953 dyrektor Departamentu Koordynacji w CUP i w PKPG. Po 1949 r. kierował Katedrą Ekonomii Politycznej w SGPiS. W Instytucie był zatrudniony jako pracownik kontraktowy w latach 1953−1956 (ASGH, Minc Bronisław, nr ewidencyjny 1107; AAN, ANS, 97/327).   

----------------------------------- 
A/ Aneks biograficzny zawiera informacje o życiu i pracy niektórych spośród ekonomistów, o których piszę, do momentu ich pojawienia się w IKKN.

Brusiarnia (17)

Jakiś czas temu czytałem Listy Lema do Mrożka i Mrożka do Lema (Stanisław Lem, Sławomir Mrożek, Listy 1956-1978, Wydawnictwo Literackie 2011). A potem pisałem o tych Listach na BLOGU NIEEKONOMICZNYM. A teraz przyszło mi do głowy, że jest jakiś związek między opiniami Mistrza sprzed lat, a tym wątkiem o Schaffa Instytucie, o brusiarni i o brusiętach...

*

Mistrz w 1969 roku o życiu umysłowym w Polsce: „Polska jest jednak o wiele gorsza od Rosji dla tego, komu się coś naprawdę chce robić w myślowym fachu. Już mamy wypchaną filozofię, naukę, literaturę (...) wypchaną w sensie: udającą coś, np. zaangażowanie albo udającą Europę (...)”. (s. 682)

I dalej na ten sam temat, w 1978 roku, po dramatycznej przerwie w korespondencji: „Nie to, że przedwojennej, ale tej Polski z lat 57-59 już w ogóle nie ma. Kasza, mamałyga, ecie pecie, ryż na gęsto, a po powierzchni wyorderowane fekalia pływają”. (s. 700)
I jeszcze, o swoich rozterkach: „[P]owstaje zagrożenie bardzo dla mnie aktualne teraz: mogę dostać się czy też wślizgnąć albo zostać łagodnie wessany do klubu współwłaścicieli PRL, jeśli nie do klubu samego, to pod stół, gdzie smaczne okruszyny spadają. Mógłbym niechcący podjechać nawet kapkę wyżej niż sam Wojtunio (to o pewnym Literacie, znanym bardzo - B. Cz.), gdyż on wszak wykonuje najstarszy zawód świata na stojąco w bramie za 1 zł 50 gr. (...) Jednym słowem, uważasz, znajduję się w dziwacznym zawieszeniu, mniej więcej jakbyś gości (...) przyjmował wprawdzie z niejakim towarzyskim namaszczeniem i godnością, lecz tkwiąc od pasa, od piersi w muszli klozetowej, wsłuchany w jej ssące poszumy. Niezręczne położenie”. (s. 702-704)
I jeszcze, z emigracją w tle: "Co bowiem paskudniejsze: iść precz, ku twardej walucie czy tańczyć między skorupami, udając, że ich nie ma, doprawdy nie wiem. Tracić, poza niewygodami, coś cenniejszego w kraju jest coraz trudniej, gdyż intensywna doszmatyzacja wszystkiego i wszystkich postępuje, a grupki oporu są maleńkie, przez ogół nielubiane - myślę, że dlatego, bo są tzwanym wyrzutem sumienia ('gdy narodu duch zatruty, to największy bólow ból' - tak widać bywało już)". (s. 705) 

Brusiarnia (16)

ANEKS BIOGRAFICZNY^A

JÓZEF ZAWADZKI (1905−1990) urodził się w Kalenicach koło Łowicza w wielodzietnej rodzinie chłopskiej (gospodarstwo o powierzchni 7 ha). W latach 1929−1947 członek „Wici”. W 1934 r. rozpoczął studia na Wydziale Prawa UW. Do wybuchu wojny członek Stronnictwa Ludowego, potem współpracował z podziemnym ruchem ludowym. Pracował wtedy w gospodarstwie brata, w spółdzielni „Społem” w Łowiczu i w Skierniewicach (księgowy, kierownik sprzedaży).  W 1946 r. ukończył prawo na UW. W latach 1947−1950 pracownik naukowy Spółdzielczego Instytutu Naukowego, a od 1950 r. kierownik Działu Ekonomicznego w Centrali Spółdzielni Mleczarsko-Jajczarskich. Od 1950 r. zastępca profesora i kierownik Katedry Ekonomii Politycznej w SGPiS. W IKKN pracował w latach 1950−1957 (ASGH,  Z-57/k; AAN, ANS,  97/327).     
-----------------------------------------
A/ Aneks biograficzny zawiera informacje o życiu i pracy niektórych spośród ekonomistów, o których piszę, do momentu ich pojawienia się w IKKN.

Brusiarnia (15)

ANEKS BIOGRAFICZNY^A

OSKAR LANGE (1904−1965) urodził się w Tomaszowie Mazowieckim w rodzinie drobnego przemysłowca. Członek ZNMS, i – od 1927 r. – PPS. Po ukończeniu UJ w Krakowie pracownik UJ, gdzie obronił doktorat i przedłożył habilitację. W latach 1934−1936 studiował w Uniwersytecie Harvarda. W latach 1938–1945 profesor uniwersytetów w Berkeley, Stanford i Chicago^B. W latach 1945−1947 ambasador Polski w Stanach Zjednoczonych i delegat Polski przy ONZ. Powrócił do Polski w grudniu 1947 roku. Od 1949 profesor SGPiS. Członek Rady Naczelnej PPS i KC PZPR, w PRL poseł na Sejm i przewodniczący Rady Państwa. Na etacie w Instytucie pracował w latach 1950−1953. W latach 1953−1957 był pracownikiem kontraktowym Instytutu (AAN, ANS, 97/327).     

-------------------------------------------

A/ Aneks biograficzny zawiera informacje o życiu i pracy niektórych spośród ekonomistów, o których piszę, do momentu ich pojawienia się w IKKN.

B/ Po 1989 r. amerykańscy i polscy historycy i publicyści poinformowali, iż w latach 40. XX w. Lange rozpoczął współpracę z radzieckim wywiadem. Zaprzecza temu m.in. Tadeusz Kowalik (aspirant drugiego rocznika IKKN) (Smyrgała 2009; por. Kowalik 2008, tom 4, s. 874).  

Brusiarnia (14)

ANEKS BIOGRAFICZNY^A

MAKSYMILIAN POHORILLE (1915−2003) urodził się w Buczaczu (obecna Ukraina) w rodzinie inteligenckiej. Od 1930 r. członek KZM ZU, a potem ZNMS „Życie” (1933−1938) i KZMP. Członek ZPP (od 1943 r.), PPR (od 1946 r.) i PZPR. W latach 1933−1936 studiował na Politechnice we Lwowie. W latach 1939−1941 studiował zaocznie w Instytucie Pedagogicznym we Lwowie. Nie ukończył studiów wyższych. W czasie wojny pracował jako robotnik w kołchozie „Put’ Lenina” w Kirgizji (1941−1943). W latach 1943−1946 był dyrektorem polskich szkół średnich w Kurszabie i Osz. W 1946 r. wrócił do kraju. Pracownik aparatu partyjnego i szkół partyjnych. Przed 1950 r. kierownik Zakładu Ekonomii Politycznej w Akademii Handlowej w Szczecinie. Od 1950 r. zastępca profesora w SGPiS. Tytuł doktora ekonomii uzyskał w 1951 r. w SGPiS. Od 1953 r. kierownik Katedry Zespołowej Ekonomii Politycznej w SGPiS. W Instytucie pracował w latach 1950−1953. Potem był pracownikiem kontraktowym Instytutu (ASGH, Pohorille Maksymilian, numer ewidencyjny 1330; AAN, ANS, 97/327).  

-------------------------------------------

A/ Aneks biograficzny zawiera informacje o życiu i pracy niektórych spośród ekonomistów, o których piszę, do momentu ich pojawienia się w IKKN. 

Brusiarnia (13)

ANEKS BIOGRAFICZNY^A

FELIKS STOLIŃSKI (1903−1977) urodził się w Warszawie w wielodzietnej rodzinie robotniczej. Od 1921 r. członek Związku Młodzieży Komunistycznej w Polsce (późniejszy ZKMP), członek KPRP (a później KPP), działacz związków zawodowych. Przed wojną wielokrotnie aresztowany. Przed wojną i w czasie wojny utrzymywał się, pracując fizycznie, np. jako robotnik budowlany. Od 1943 r. członek  PPR. Od sierpnia 1944 r. organizował w terenie organy nowej władzy, związki zawodowe, przeprowadzał reformę rolną. Od 1948 r. członek PZPR. Nie ukończył studiów wyższych. Wykładowca Szkoły Partyjnej przy KC PZPR, w roku 1949/1950 wykładowca Polityki Agrarnej i Ekonomii Politycznej na Wydziale Rolnym UMCS w Lublinie. W latach 1950−1952 pracownik naukowy IER. W Instytucie pracował w latach 1951−1954. W latach 1955−1957 był pracownikiem kontraktowym Instytutu (ASGH,  S-306/k; AAN, ANS, 97/327 i 42/212).    

-------------------------------------------

A/ Aneks biograficzny zawiera informacje o życiu i pracy niektórych spośród ekonomistów, o których piszę, do momentu ich pojawienia się w IKKN.

Economics in Poland in 1949−1989 - graphics (8)

Józef Nowicki, Myśl ekonomiczna III Rzeczypospolitej do1985 roku (Warszawa 1988, nieznane wydawnictwo) (4)

Z pewnością nie ma w Nowickim współczucia dla emigrujących z Polski w wyniku antysemickiej kampanii pezetpeerowskich „rewizjonistów” w rodzaju Brusa, Łaskiego czy Sachsa. Raz po raz Nowicki przypomina ich kluczową rolę w zniszczeniu polskiej ekonomii na przełomie lat 40. i 50. XX w., wypieranie się związanej z tym odpowiedzialności, zakłamanie polegające na eksponowaniu własnych cierpień i przemilczaniu grzechów. Pod tym względem nieco przypomina DREWNOWSKIEGO, który własny pogląd na temat  „rewizjonistów” zawarł m.in. w Autobiografii naukowej^A:

Myślę, że w Marcu 1968 r. w SGPiS Nowicki widział nie tylko efekt wewnątrzpartyjnej rozgrywki, czy „rewoltę  sfrustrowanych adiunktów” (określenie Michała Kaleckiego), czyli bunt niezdolnej do habilitowania się partyjnej „młodzieży”, która nie chcąc dłużej czekać na władzę i związane z nią przywileje, sięgnęła po broń antysemityzmu (Kula 2011, s. 345, 346, Eisler 2006, s. 614). Nie wiem, czy w pełni świadomie dał się użyć jako narzędzie rasowej i ideologicznej czystki w polskiej ekonomii. Sądzę jednak, że bardzo ważna była dlań możliwość przyczynienia się do klęski i upadku przynajmniej kilku spośród samozwańczych naukowców, „z których żaden nie miał kwalifikacji akademickich” (tak ujął to w swojej Autobiografii naukowej DREWNOWSKI) i którzy w 1949 r. na jego oczach zniszczyli polską ekonomię. Ci,  przychodzący np. z komunistycznego wojska (jak Brus) i z komunistycznej policji politycznej (jak Łaski), uzurpatorzy (często pochodzenia żydowskiego, co Nowicki bardzo starannie podkreśla) wyrzucili z pracy prawdziwych, bo przedwojennych, profesorów i jego samego, a na gruzach SGH zbudowali, służącą indoktrynacji całych pokoleń młodych Polaków, „mincówkę”. Krótko mówiąc, w oczach Nowickiego Marzec 1968 r. w polskiej ekonomii był zapewne aktem sprawiedliwości dziejowej. Oto w Marcu 1968 r. rewolucja,  z niemałą pomocą samego Nowickiego, pożarła swoje zdeprawowane dzieci.  

-----------------------------------------------

A/ O powstawaniu „rewizjonizmu” DREWNOWSKI pisał: „Jakoś pod koniec roku 1956 zacząłem dostawać zaproszenia na zebrania tego Klubu [Klubu Krzywego Koła – B. Cz.]. Nie wiem, kto mi je przysyłał. Poszedłem tam chyba dwa razy. Nie pamiętam, kto wygłaszał referat, ale dyskusja była bardzo ciekawa. Nigdy jednak nie zabrałem głosu. Widziałem na sali ludzi, którzy przez lata byli wrogami prawdziwej nauki i bezlitośnie niszczyli każdego, kto chciał zachować godność i samodzielność myślenia. Siedzieli tutaj ci prześladowcy obok prześladowanych – na równych z nimi prawach. Zrobiło to na mnie niesamowite wrażenie. Czyżby prześladowanych ciągle jeszcze paraliżował strach i zmuszał ich do udawania, że nie wiedzą z kim rozmawiają? Nie widziałem swojego miejsca w takim klubie” (DREWNOWSKI 2000, część 1956−1961, por. końcowe akapity części 1969−1979).

Józef Nowicki, Myśl ekonomiczna III Rzeczypospolitej do1985 roku (Warszawa 1988, nieznane wydawnictwo) (3)

Ten, zapewne jeden z bardzo niewielu istniejących, egzemplarz pracy Józefa Nowickiego pochodzi z Biblioteki SGH w Warszawie (ja wiem tylko o dwóch egzemplarzach: właśnie o tym i o moim własnym, który "Jan Rafa" podarował mi tuż przed śmiercią). Nawet w Bibliotece Narodowej nie ma tej pracy! Tam w prawym górnym rogu jest niewyraźna pięczątka właściciela: Jan Drewnowski. To znaczy, że do Bibliteki ta książka trafiła staraniem docenta przedwojennej i profesora tuż-powojennej Szkoły Głównej Handlowej Jana Drewnowskiego...

Józef Nowicki, Myśl ekonomiczna III Rzeczypospolitej do1985 roku (Warszawa 1988, nieznane wydawnictwo) (2)

W pokomunistycznym środowisku polskich ekonomistów Józef Nowicki uważany jest za jednego z najważniejszych współczesnych historyków myśli ekonomicznej w Polsce. Przydaje to znaczenia jego wydanej nielegalnie mało znanej monografii Myśl ekonomiczna III Rzeczypospolitej do 1985 roku. Zaczynam od biografii Józefa Nowickiego (vel Jana Rafy), dopiero potem przedstawiam jego pracę. Żeby zrozumieć tę książkę, trzeba bowiem poznać jej autora, a także rozdzierane konfliktami środowisko peerelowskiej pseudoekonomii^A, w którym Nowicki żył i pracował.

-----------------------------------------

A/ Osobliwości peerelowskiej „ekonomii politycznej” jako pseudonauki opisuję w pracy (Czarny 2015c).  

Józef Nowicki, Myśl ekonomiczna III Rzeczypospolitej do1985 roku (Warszawa 1988, nieznane wydawnictwo) (1)

W środę, 11 marca br. na zebraniu Katedry mówiłem o Józefie Nowickim (1917-1989) i jego książce Myśl ekonomiczna III Rzeczypospolitej do1985 roku (Warszawa 1988, nieznane wydawnictwo, stron 298). Oto fragmenty mojego referatu: 

Po raz drugi do SGPiS Nowicki wrócił w 1968 r. w czasie rozpętanej w Polsce przez PZPR antysemickiej  kampanii (zob. Eisler 2006). W SGPiS wypadkami sterowała lokalna organizacja partyjna: pierwszym sekretarzem Komitetu Uczelnianego był dr Jan Giezgała, adiunkt na Wydziale Handlu Zagranicznego, a sekretarzami dr Stefan Dulski i dr Mikołaj Latuch^A. Komitet wspierały organizacje wydziałowe: „chyba najgorliwsza była organizacja na Wydziale Handlu Zagranicznego pod  kierownictwem mgr. Bogusława Sosnowskiego” (starszego asystenta – B.Cz.) (Dwilewicz 2006, s. 224−225, Spis wykładów… 1967, s. 24, 29, 36, 37).

Czystkę w SGPiS, która wyniosła Nowickiego do wpływów i władzy, opisały jej ofiary. Aleksander Müller (po 1990 r. rektor SGPiS i SGH) zauważa, że na tle innych uczelni: „w 'spokojnej' SGPiS miały miejsce, procentowo rzecz biorąc, największe represje”, stosowane „z wyjątkową zajadłością, konsekwencją i brutalnością”. Podkreśla „klimat terroru (…) i szczególnie bezwzględne działanie kierownictwa komitetu partyjnego SGPiS, w którym dobrał się zespół ludzi o wybitnie negatywnych cechach osobowości” (Müller 1981, s. 21)^B. Z uczelni wyrzucono 40−60 pracowników, często osób pochodzenia żydowskiego, ale także, po prostu, osób twórczych i niezależnych. Profesor historii Marcin Kula uważa, że zajadłości prześladowań, sprzyjała natura ekonomii, „związanej z praktycznym wykonywaniem władzy”, i „pola, na którym wielu chciało dorwać się do żłobu”. Kula pisze, że „historia nie dawała takich możliwości. (...) To nie był handel zagraniczny z jego rozległością i co najmniej dietami wyjazdowymi w dewizach ani niezliczone posady dyrektorskie w Centralnych Zarządach!” (Kula 2011, s. 239, 245).  Zapewne ważne były też doświadczenia z lat komunizacji uczelni. Na przełomie 40. i 50. lat XX w. przyszli animatorzy „wydarzeń marcowych” w SGPiS byli młodzi i łatwo uczyli się (paradoksalnie, niekiedy od swoich przyszłych ofiar, np. od Włodzimierza Brusa) nowych wzorców akademickich zachowań.

---------------------------------------

A/ Wkrótce wszyscy trzej zostali „docentami etatowymi” SGPiS. W przypadku Dulskiego i Latucha chodziło o „docentury marcowe” (Protokół nr 8/593…). Zaś Giezgałę oskarżono o plagiat, jednak − jak pisze Łukasz Dwilewicz − „[p]ozycja Komitetu Uczelnianego była na tyle silna, że zarzut plagiatu postawiony sekretarzowi poskutkował usunięciem z uczelni podnoszącego kwestię autora kopiowanej pracy” (Dwilewicz 2006, s. 241, por. Luszniewicz, Zawistowski 2008, s. 72−74).

B/ W innym miejscu o partyjnych sekretarzach Müller pisze, że cechowało ich „brutalne chamstwo” (Müller 1998, s. 8).

Brusiarnia (12)

ANEKS BIOGRAFICZNY^A

WŁODZIMIERZ BRUS, właściwie Beniamin Zylberberg (1921−2007) − urodził się w Płocku w rodzinie inteligenckiej. W latach 1936−1938 członek RZNMS  (szkolna „przybudówka” KZMP). We wrześniu 1939 r., jak wielu polskich Żydów, uciekł przed hitlerowcami do ZSRR. Jego rodzina zginęła w Treblince. W latach 1941−1948, po kolei, członek komsomołu, ZPP, PPR i PZPR. W latach 1944−1949 oficer polityczny w armii Berlinga, potem oficer Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego, służbę zakończył w stopniu podpułkownika. Był autorem propagandowych broszur wychwalających demokrację i gospodarkę w ZSSRR i szkalujących przedwojenne władze w Polsce, przekonywał, że zbrodni w Katyniu dokonali Niemcy, a nie Rosjanie^B. W latach 1947−1950 redaktor w „Nowych Drogach”. Studiował ekonomię na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie (1938/1939) i w Instytucie Handlu Radzieckiego (1940/1941) we Lwowie. Ukończył  w 1942 r. Saratowski Instytut Planowania, po czym został aspirantem na Uniwersytecie Leningradzkim (ewakuowanym do Saratowa) i − w 1944 r. − starszym wykładowcą Saratowskiego Instytutu Kredytowo-Ekonomicznego. Przejmując Wydział Ekonomiczny IKKN, był magistrem i kierował już (m.in.) Katedrą Ekonomii Politycznej w SGPiS. Doktorat obronił w 1951 r., w 1952 r. został profesorem nadzwyczajnym w SGPiS. W IKKN pracował w latach 1950−1957 (ASGH, 235-B/k; AAN, ANS, 97/327).    

----------------------------------

A/ Aneks biograficzny zawiera informacje o życiu i pracy niektórych spośród ekonomistów, o których piszę, do momentu ich pojawienia się w IKKN.

B/ W. Brus, Urojenia a rzeczywistość. Prawda o ZSRR. Wydawnictwo Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego. Biblioteczka Żołnierza, nr 27, Warszawa 1945, s. 61.

Brusiarnia (11)

Aspiranci Katedry Ekonomii Politycznej IKKN zdawali egzaminy z „diamatu”, „histmatu”, ekonomii politycznej, historii Polski (ze szczególnym uwzględnieniem historii ruchu robotniczego) oraz dwóch języków obcych (język rosyjski i wybrany język zachodni). Oto przykłady pytań z ekonomii politycznej, które padały na tych egzaminach.

Polityka ograniczania elementów kapitalistycznych a polityka ich likwidacji.

Normy średnio-progresywne i ich znaczenie dla planowania i realizacji socjalistycznej zasady podziału według pracy.

Zagadnienia ekonomii politycznej socjalizmu w referacie na XVII Zjeździe WKP/b/.

Egzamin aspiranta HENRYKA FISZELA^A z ekonomii politycznej socjalizmu, 29 czerwca 1952 r., komisja egzaminacyjna w składzie: przewodniczący – Włodzimierz Brus; egzaminujący członek – Józef Zawadzki; członek – Maria Dziewicka, Fiszel otrzymał ocenę dobrą (AAN, ANS, 97/45).

Dwie podstawowe metody uzyskiwania wartości dodatkowej; nadzwyczajna wartość dodatkowa.

Wyzysk kapitalistyczny w sferze cyrkulacji.

Zagadnienie rozpadu jednolitego rynku światowego i pogłębienie się kryzysu światowego systemu kapitalistycznego po II wojnie światowej.

Egzamin aspiranta JANA GŁÓWCZYKA^B z ekonomii politycznej kapitalizmu, 31 października 1953 r., komisja egzaminacyjna w składzie: przewodniczący – Józef Zawadzki; członkowie – Zofia Myszkowska, Seweryn Żurawicki, Główczyk otrzymał ocenę bardzo dobrą (AAN, ANS, 97/56).

Antagonistyczne i nieantagonistyczne sprzeczności w okresie przejściowym.

Czynniki wzrostu dochodu narodowego w socjalizmie.

Praca Stalina „Wyniki I-szej pięciolatki”.

Egzamin aspiranta MIECZYSŁAWA MIESZCZANKOWSKIEGO^C z ekonomii politycznej socjalizmu, 13 czerwca 1953 r., komisja egzaminacyjna w składzie: przewodniczący – Włodzimierz Brus; członkowie – Józef Zawadzki, Seweryn Żurawicki, Mieszczankowski otrzymał ocenę bardzo dobrą (AAN, ANS, 97/178).

Obiektywna konieczność kolektywizacji rolnictwa;

Socjalistyczna zasada podziału wg pracy – prawo ekonomiczne socjalizmu.

Znaczenie pracy Stalina „Ekonomiczne problemy socjalizmu w ZSRR” dla problematyki ekonomicznej okresu przejściowego.

Egzamin aspiranta MARIANA OSTROWSKIEGO^D z ekonomii politycznej socjalizmu, 12 czerwca 1953 r., komisja egzaminacyjna w składzie: przewodniczący – Włodzimierz Brus; członkowie − Maria Dziewicka, Feliks Stoliński, Ostrowski otrzymał ocenę bardzo dobrą (AAN, ANS, 97/200).

-----------------------------------------------------

A/ Henryk Fiszel (1910-1984) – peerelowski profesor ekonomii politycznej, kierownik Katedry Ekonomii Politycznej na WNE UW, autor artykułów i książek z ekonomii, członek Rady Programowej „Gospodarki Planowej”, pracownik KPRM.  

B/ Jan Główczyk (ur. 1927) – peerelowski doktor ekonomii politycznej, redaktor naczelny „Życia Gospodarczego”, autor książek z ekonomii, członek władz PTE, Sekretarz KC PZPR, członek BP KC PZPR.

C/ Mieczysław Mieszczankowski (1926-1991) – peerelowski profesor ekonomii politycznej, dziekan Wydziału Ekonomicznego WSNS. podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, redaktor naczelny „Studiów Ekonomicznych” ZNE PAN, członek redakcji i zastępca przewodniczącego Rady Redakcyjnej „Ekonomisty”, autor artykułów i książek ekonomicznych, członek najwyższych władz PTE.

D/ Marian Ostrowski (ur. 1929) – peerelowski profesor ekonomii politycznej, dyrektor IGN, pracownik ANS, autor artykułów, książek i podręczników  ekonomicznych, redaktor naczelny „Gospodarki Planowej”, wieloletni członek Rady Redakcyjnej „Ekonomisty”. 

Brusiarnia (10)

„Prace seminaryjne” i „prace kandydackie” („doktoraty”) aspirantów były nasycone opartymi na wiedzy fałszywej sądami wartościującymi. Na przykład, w swojej „pracy seminaryjnej” aspirant Jerzy Kleer (ur. 1929), późniejszy peerelowski profesor „ekonomii politycznej”,  kierownik katedry na WNE UW i wieloletni członek Komisji ds. Stopni i Tytułów Naukowych (Kleer pracował w Komisji jeszcze w 1. dekadzie XXI wieku!) pisał o „kłamstwach” przedwojennych „burżuazyjnych” ekonomistów, np. o „apologetycznych” wypowiedziach Edwarda Taylora, który „gloryfikuje faszystowskie Niemcy”, i którego „kombinacje” służą „interesowi klasowemu najbardziej reakcyjnych grup burżuazji”^A. Podobnie, aspirant Jędrzej (Andrzej) Lewandowski (1929-1996), późniejszy profesor ekonomii w PRL, w latach 1954−1996  pracownik WNE UW, kierownik katedry ekonomii politycznej, dziekan WNE UW, członek redakcji i Rady Programowej „Ekonomisty”, autor artykułów, książek i podręczników  ekonomicznych,  w swoim „doktoracie” pisał o „wyzysku” wiejskiej „biedoty” przez „złośliwie uchylających się od wykonania dostaw obowiązkowych” „kułaków”, wobec których należy stosować środki administracyjne, w tym więzienie^B.  

--------------------------------------

A/ Zob. Kleer Jerzy (aspirant I roku) (rocznik 1954), Krytyka agnostycyzmu (na przykładzie współczesnej burżuazyjnej ekonomii politycznej) (praca seminaryjna, konsultant Lewi Sahina), Warszawa, maj 1954, s. 22, AAN, ANS, 97/107.  

B/ Zob. Lewandowski Andrzej, Obowiązkowe dostawy jako forma umocnienia spójni ekonomicznej między przemysłem socjalistycznym a drobnotowarową gospodarką rolną (praca kandydacka, kierownik naukowy − M. Pohorille), Warszawa, kwiecień 1954, s. 13, 250−260, AAN, ANS, dr 78.   

Economics in Poland in 1949−1989 - graphics (7)

Brusiarnia (9)

Z Katedrą współpracowało niemal 50 aspirantów^A (zob. tabela 1^B). Niektórzy odeszli z IKKN, nie ukończywszy studiów (np. Jerzy Adaszek i Lucjan Lik we wrześniu 1952 r., Maria Ciepielewska we wrześniu 1953 r.). Przyczyną były słabe wyniki w nauce i postawa polityczna. Problemy z nauką dotyczyły np. Adaszka i Lika:

Tow. Lik: kolokwium wstępne – niedostatecznie; egzaminy z ekon. kapitalizmu i socjalizmu – niedostat.; egz. z Historii WKP/b/, Diamatu, Ruchu Robotn. zaledwie dostatecznie. (…) Jeśli chodzi o postawę partyjną jest to dobry towarzysz lecz w pracy swej niczym się nie wyróżniający.

Tow. Adaszek: kolokwium wstępne słabo, egzaminy z ekonomii kapitalizmu, WKP/b/ i Ruchu Robotniczego – niedostatecznie. Charakteryzuje go również brak zdolności a przede wszystkim brak zainteresowań naukowych. Opinia Komitetu Partyjnego o tow. Adaszku nie jest najlepsza. (…) 

W podsumowaniu ustalono: (…) Tow. Adaszka i Lika – zwolnić z Instytutu. (…) [D]yrekcja uważa, że towarzysze ci nie tylko nie będą mogli napisać pracy dysertacyjnej, ale nie mają danych by mogli sprostać wymogom stawianym absolwentom IKKN i z tego względu ich dalsze przebywanie w Instytucie jest niecelowe, wobec czego prosi o skierowanie ich na inny odcinek pracy^C.  

Znaczenie kryteriów politycznych pokazuje przypadek Ciepielewskiej. Mimo dobrych ocen („b.dobrze z Materializmu Dialektycznego i Historycznego, b.dobrze z Historii WKP/b/”) decydująca okazała się opinia polityczna: 

Córka rządcy majątku ziemskiego, naleciałości wynikłe z tego pochodzenia – nieprzezwyciężone. Wykazuje elementy obcości, przejawiające się w wysuwaniu spraw osobistych nad sprawy partii i w nieszczerości. Uchylała się od wykonywania obowiązków partyjnych. (…) Ogólnie wykazuje dużą płytkość polityczną. (…) W ostatnim okresie zachowuje się na terenie Instytutu bardzo powściągliwie, starając się nie zwracać na siebie uwagi. (…) Ogólna sylwetka polityczna nie kwalifikuje jej na aspiranta IKKN^D.  

-------------------------------------------------

A/ Niektórzy (np. Kazimierz Łaski) byli jednocześnie etatowymi pracownikami Katedry, pełniąc funkcje kierowników naukowych i nadzorując pracę kolegów.  

B/ AAN, ANS, 97/326, Księga Ewidencji Aspirantów 1950−1958, oraz  97/325, Skorowidz do Ewidencji Aspirantów 1950−1958.

C/ AAN, ANS, 5/6, Protokół nr 27 roboczego posiedzenia Dyrekcji w dniu 12 VII 1952 r., s. 1.

D/ AAN, ANS, 97/27, Karta Kwalifikacyjna Aspiranta pierwszego roku Ciepielewskiej Marii, s. 2, Charakterystyka podpisana przez Ryszarda Wielburskiego.  

Brusiarnia (8)

W 1952/1953 r. etatowymi pracownikami Katedry byli^A:

            Włodzimierz Brus^B – kierownik Katedry,

            Józef Zawadzki^C – zastępca kierownika Katedry,

            Maria Dziewicka^D – zastępca kierownika Katedry,

            Seweryn Żurawicki^E – sekretarz Rady Naukowej,

            Feliks Stoliński^F – kierownik naukowy,

            Bohdan Gliński – kierownik naukowy,

            Ryszard Gradowski – kierownik naukowy,

            Mieczysław Jagielski – kierownik naukowy,

            Stanisław Kuziński – kierownik naukowy,

            Kazimierz Łaski – kierownik naukowy.

Na etatach zatrudnieni byli również sekretarze Marian Krzak i Krystyna Knechta oraz laboranci: Juliusz Kozłowski, Hanna Jędruszczak i Bronisława Niedźwiecka.

            Pracownikami kontraktowymi Katedry byli: Czesław Prawdzic^G, Jerzy Tepicht^H, Oskar Lange^I, Gabriel Temkin^J, Maksymilian Pohorille^K, Wiktor Herer^L.

W Załączniku do sprawozdania z pracy Katedry Ekonomii Politycznej w roku 1952/53 jako pracownik kontraktowy występuje Bronisław Minc^M. Zmienił się też skład zespołu „pracowników (laborantów) pracowni”. Byli nimi: Hanna Jędruszczak, Juliusz Kozłowski i Piotr Kwiatkowski^N. W 1953 r. w Katedrze pojawiła się również Zofia Myszkowska^O.  

-----------------------------------------------

A/ Zob. AAN, ANS, 5/80, Sprawozdanie Katedry Ekonomii Politycznej za I półrocze 1952/1953 roku.  

B/ Zob. Aneks biograficzny.  

C/ Tamże.

D/ Tamże.  

E/ Tamże.

F/ Tamże.

G/ Tamże.

H/ Tamże.

I/ Tamże.

J/ Tamże.

K/ Tamże.

L/ Tamże.

M/ Tamże.

N/ Zob. AAN, ANS, 5/80, Załącznik do sprawozdania 52/53. Lista pracowników i aspirantów.

O/ Zob. Aneks biograficzny.